คลุมนั่งร้านด้วยตาข่าย หรือ ผ้าใบ แบบไหนปลอดภัยกว่าเวลาลมแรง

ในงานก่อสร้าง การเลือกวิธีปิดล้อมนั่งร้าน (Scaffold Enclosure) ถือเป็นองค์ประกอบที่สำคัญที่ส่งผลต่อทั้งความปลอดภัยของผู้ปฏิบัติงานและ ป้องกันเศษวัสดุในการทำงานตกใส่คนที่อยู่ด้านล่าง ทำให้ต้องใช้อุปกรณ์เสริมปิดล้อมนั่งร้าน ซึ่งหากอยู่บนที่สูงจะส่งผลต่อโครงสร้างนั่งร้านโดยตรง โดยเฉพาะเมื่อต้องทำงานในที่โล่งแจ้งหรือระดับสูงที่มีแรงลมเข้ามาเกี่ยวข้อง ปัจจุบันมีวัสดุหลักที่ใช้ในการคลุมนั่งร้านอยู่ 2 ชนิด คือ ตาข่ายคลุมนั่งร้าน (Scaffold Netting) และ ผ้าใบ Sheet ปิดรอบ ซึ่งแต่ละแบบมีข้อดีข้อเสียแตกต่างกันไป

คำถามสำคัญคือ ระหว่างตาข่ายกับผ้าใบ แบบใดสามารถลดแรงลม (Wind Load) ได้ดีกว่า? และส่งผลต่อความมั่นคงของนั่งร้านอย่างไร?

เราได้รวมวิเคราะห์เชิงลึกด้าน แรงลม, การระบายอากาศ, และ ความเสี่ยงต่อการพังทลายของนั่งร้าน โดยใช้หลักวิศวกรรมและมาตรฐานสากล เพื่อให้ช่างนั่งร้าน วิศวกรสนาม และผู้รับเหมา

ความเข้าใจพื้นฐานเรื่อง Wind Load บนโครงสร้างนั่งร้าน

แรงลม (Wind Load) เป็นแรงกระทำภายนอกที่ส่งผลต่อความมั่นคงของโครงสร้างชั่วคราว เช่น นั่งร้าน ยิ่งโครงสร้างมีผิวสัมผัสที่ปิดทึบมากเท่าไร ก็จะรับแรงลมมากขึ้น

ตามมาตรฐาน BS EN 12811-1 การประเมิน Wind Load บนนั่งร้านต้องพิจารณาจากปัจจัยต่อไปนี้:

• ความเร็วลมเฉลี่ย (Basic Wind Speed)

• ความสูงของโครงสร้าง

• พื้นที่ปิดทึบหรือรูพรุนของแผ่นคลุม

• ลักษณะภูมิประเทศและสภาพแวดล้อม

การเลือกวัสดุปิดนั่งร้านจึงมีผลโดยตรงต่อการเพิ่มหรือลดแรงลมที่กระทำต่อโครงสร้าง

เปรียบเทียบ: ตาข่ายคลุมนั่งร้าน (Scaffold Netting) vs ผ้าใบ Sheet

1. ตาข่ายคลุมนั่งร้าน (Netting)

ลักษณะ: วัสดุถักเป็นรูพรุน มักทำจากโพลีเอทิลีนหรือโพลีโพรพิลีน
ระดับความโปร่ง: 30–70%
ข้อดี:

• มีการระบายอากาศดี

• ลดแรงดันลมได้ดี เนื่องจากลมสามารถพัดทะลุผ่านได้

• น้ำหนักเบา ติดตั้งง่าย

• ช่วยลดแรงต้านบนโครงสร้าง

ข้อเสีย:

• กันฝุ่นละอองได้น้อยกว่าผ้าใบ

• ไม่สามารถกันน้ำหรือเศษวัสดุขนาดเล็กได้ดีเท่าผ้าใบ

• เสื่อมสภาพง่ายเมื่อโดนแดดจัดหรือ UV ต่อเนื่อง

2. ผ้าใบ Sheet ปิดรอบ

ลักษณะ: วัสดุ PVC หรือ PE แบบทึบ ใช้ปิดล้อมรอบนั่งร้าน
ระดับความโปร่ง: 0% (ทึบแสงและลม)
ข้อดี:

• ป้องกันฝุ่น เศษวัสดุ และน้ำฝนได้ดี

• เหมาะสำหรับงานที่ต้องการควบคุมสภาพแวดล้อมภายในนั่งร้าน

ข้อเสีย:

• ไม่ระบายอากาศ ลมไม่สามารถผ่านได้

• เพิ่มแรงลมกระทำต่อโครงสร้าง ทำให้นั่งร้านเสี่ยงพังหากยึดไม่แน่น

• น้ำหนักมากกว่า ติดตั้งยากกว่า

• ต้องเสริมระบบยึดตึงและโครงสร้างเพิ่มขึ้น

การวิเคราะห์ด้าน Wind Load

1. ตาข่าย (Netting)

งานวิจัยของ Scaffolding Association (UK) พบว่า ตาข่ายที่มีความโปร่ง 50% สามารถลดแรงลมได้สูงถึง 60–70% เมื่อเทียบกับการใช้แผ่นผ้าทึบ

อัตราส่วนแรงต้าน (Drag Coefficient) ของตาข่ายอยู่ที่ประมาณ 0.3–0.6 ขึ้นกับขนาดรูและความตึง
หมายความว่า แรงลมที่กระทำบนโครงสร้างจะลดลงได้ครึ่งหนึ่งเมื่อเทียบกับผ้าใบ

2. ผ้าใบ (Sheet)

• ผ้าใบแบบทึบมี Drag Coefficient สูงถึง 1.2–1.4

• ในกรณีลมแรงหรือพายุ โครงสร้างที่ใช้ผ้าใบปิดรอบจะต้องรับแรงดันลมเพิ่มขึ้นมาก ทำให้เสี่ยงต่อการหลุด ฉีกขาด หรือแม้แต่โครงนั่งร้านพังทั้งแผง

ความสามารถการระบายอากาศ (Ventilation)

1. ตาข่าย:

• อนุญาตให้ลมผ่านได้บางส่วน ช่วยลดแรงดันภายในนั่งร้าน

• อุณหภูมิในพื้นที่ทำงานไม่ร้อนอบอ้าว

• ลดการสะสมของสารเคมีหรือฝุ่นจากการทำงาน

2. ผ้าใบ:

• ปิดล้อมหมด ส่งผลให้เกิดแรงลมอั้นด้านใน (pressure buildup)

• ภายในร้อนจัด อับชื้น

• หากไม่มีช่องระบายอากาศ อาจเกิดภาวะอันตรายต่อผู้ปฏิบัติงาน เช่น ขาดอากาศหายใจหรือเจอสารเคมีตกค้าง

ความเสี่ยงต่อการพังทลายของนั่งร้าน

1. ตาข่าย:

• เนื่องจากแรงลมผ่านได้ จึงลดแรงดันโดยรวมบนโครงสร้าง

• ช่วยยืดอายุการใช้งานของนั่งร้าน

• ความเสี่ยงต่อการพังลดลงอย่างมีนัยสำคัญ หากติดตั้งได้ถูกต้องและมีการตรวจสอบความตึงสม่ำเสมอ

2. ผ้าใบ:

• ทำให้โครงสร้างต้องรับแรงกระทำสูงกว่า

• หากยึดไม่แน่น หรือเกิดลมกระโชกแรง มีโอกาสนั่งร้านล้มถล่มได้

• ต้องเสริมโครงค้ำยัน และยึดสมอบกอย่างระมัดระวัง

ข้อแนะนำการเลือกใช้งานในสถานการณ์ต่าง ๆ

สรุป: อะไรดีกว่าในการคลุมนั่งร้าน

การเลือกใช้ตาข่าย (Netting) หรือผ้าใบ Sheet ปิดรอบนั่งร้านนั้น ไม่ได้เป็นเพียงเรื่องของความสวยงามหรือความเรียบร้อยของไซต์งานเท่านั้น แต่ส่งผลโดยตรงต่อ “แรงลมที่กระทำบนโครงสร้าง (Wind Load)”, “การระบายอากาศ (Ventilation)” และ “ความเสี่ยงต่อการพังทลายของนั่งร้าน (Collapse Risk)” โดยตาข่ายมีจุดเด่นเรื่องการระบายลม ส่วนผ้าใบ Sheet ให้ความสามารถในการป้องกันฝุ่นและน้ำได้ดีกว่า แต่รับแรงลมมากกว่าเช่นกัน

ซึ่งในการทำงานเกี่ยวกับนั่งร้านผู้ปฏิบัติงานทุกคนต้องผ่านการอบรมนั่งร้าน ตามประเภทนั่งร้านที่ต้องใช้งานจริง เป็นข้อกำหนดตามกฎหมายที่นายจ้างต้องจัดให้พนักงานเข้าอบรม  เพราะหากรับงานที่ต้องใช้งานนั่งร้านมักจะถูก จป. หรือผู้ว่าจ้างตรวจสอบใบเซอร์อบรมนั่งร้าน ของพนักงานทุกคนที่จะเข้ามาทำงานรับเหมา

ตารางต่อไปนี้จะแสดงการเปรียบเทียบคุณสมบัติเหล่านี้อย่างเป็นระบบ เพื่อช่วยให้ผู้ทำงานตัดสินใจได้อย่างแม่นยำ

ข้อแนะนำ: หากต้องทำงานในพื้นที่ที่ลมแรงหรือสูงมาก ควรใช้ตาข่ายคลุมนั่งร้านแบบคุณภาพสูง (High-density Netting) และเสริมความตึงบริเวณมุมและแนวยึด

❗️หากจำเป็นต้องใช้ผ้าใบ ควรปรับโครงสร้างนั่งร้านให้แข็งแรงขึ้น และมีช่องระบายอากาศบางจุด

📞 ติดต่อทีมผู้ฝึกอบรมนั่งร้าน ได้ที่
โทร: 064 958 7451 (คุณแนน)
เมล: [email protected]
หลักสูตร :  สมัครอบรมนั่งร้าน

รับอบรมนอกสถานที่ทั่วประเทศ ทั้ง In-house และ Public Training

อ้างอิง

1. British Standard BS EN 12811-1: Temporary works equipment – Scaffolds – Performance requirements and general design

2. OSHA Technical Manual (OTM) – Scaffold Use in the Construction Industry

3. Scaffolding Association UK – Wind Load and Netting Effectiveness, 2020

4. Engineering Toolbox – Wind Load Calculation

5. National Access & Scaffolding Confederation (NASC) – TG20 Good Practice Guide

บทความที่น่าสนใจ

• 5 อุตสาหกรรมเสี่ยงไฟไหม้สูง และมาตรการป้องกันที่ไม่ควรมองข้าม
• นั่งร้านในอุตสาหกรรมการก่อสร้าง: วิธีการเลือกใช้และข้อควรระวัง
• แนวทางการออกแบบแผนฉุกเฉินในโรงงาน เริ่มต้นยังไง